Szpital Wojewódzki im. Świętego Łukasza w Tarnowie

Rozmowa z Kierownikiem Oddziału Dziennego Psychiatrycznego CZP lek. Ines Szczepańską w kontekście istotnych danych odnoszących się do wpływu pandemii COVID-19 na zdrowie psychiczne i występowania zaburzeń depresyjnych oraz możliwości jakie oferuje CZP w pomocy pacjentom potrzebującym specjalistycznej pomocy.

Jak pandemia COVID-19 wpłynęła na zdrowie psychiczne w szczególności w kontekście zaburzeń depresyjnych?

Obecne dane pochodzące z metaanaliz wskazują na 3 kluczowe sfery, które się wzajemnie przenikają
1) globalny kryzys zdrowia (somatycznego, współchorobowości)
2) globalny kryzys zdrowia psychicznego
3) kryzys ekonomiczno-gospodarczy
Ten stan określany jest jako wstrząs makroekonomiczny, który w znacznym stopniu zwiększył ilość zaburzeń depresyjno-lękowych, samobójstw, poczucia samotności.
Szacunkowo globalnie określa się iż w pandemii nastąpił wzrost nowych rozpoznań o 30-50% (lęk do 51%, depresja 48%,zaburzenia postresowe 54%), oraz nasilenie objawów depresyjno-lękowych (nawroty) u osób wcześniej zdiagnozowanych i leczonych.
Zmienił się charakter objawów zaburzeń nastroju obecnie w obrazie dominuje lęk i objawy somatyzacyjne (nasilenie niecharakterystycznych objawów somatycznych z powodu, których wykonywane są liczne badania specjalistyczne nie uzasadniające występujących objawów np. wędrujących po ciele bólów mięśniowych, zaburzeń gastrycznych, ucisku w klatce piersiowej i innych), z czasem dołącza się spadek nastroju, zamartwianie się, kłopoty z mobilizacją i motywacją, zaburzenia snu które przyjmują charakter przewlekający się i mocno upośledzają codzienne funkcjonowanie.

Jakie czynniki wpływają na zwiększenie się zaburzeń depresyjno-lękowych w obecnej sytuacji, jakie są zagrożenia co nas może chronić?

W oparciu o doniesienia (bazując na danych m. innymi z badań pochodzących z Chin Yena Lee, metaanaliza bazująca na wskaźniku Oxfordzkim ) określiłabym to jako współzależność trzech czynników:
– rezyliencji,
– sprawczości zbiorowej
– indywidualnej odpowiedzi na przewlekły stres.
Rezyliencja jest czynnikiem, który może nas chronić gdyż świadczy o możliwości dostosowania się do zmieniających się warunków otoczenia. Obserwuje się że jst to funkcja wieku, płci i sytuacji ekonomicznej. W pandemii gorsze rokowania odnosiły się do osób młodych (stąd zwiększona zachorowalność dzieci i młodzieży), kobiet i osób z niskim statusem ekonomicznym (bezrobotni). Obserwowano iż osoby spędzające więcej czasu w mediach społecznościowych były bardziej narażone na ryzyko wystąpienia depresji (co wiązano z obserwacją  i z social media częściej korzystają osoby czujące samotność)
W odniesieniu do poczucia sprawczości zbiorowej badania pokazały iż w tych krajach, w których po obostrzeniach związanych z pandemią te rządy na świecie, które zaczęły otwierać gospodarkę możliwie najszybciej, miały przejrzysty jasno komunikowany opinii publicznej system zmian i wdrażanych rozwiązań ekonomicznych, był jasno określony punkt końcowy w tych krajach zachorowalność na zaburzenia depresyjno-lękowe była niższa.
Kolejny czynnik to przewlekła niepewność stresu, niepewność kiedy stres się skończy. Przewlekłość stresu oddziaływuje bezpośrednio na poziomie neurobiologii mózgu nadaktywne są ośrodki odpowiadające za stres (Miller GEAm.J. Psychiatry 2021,178/4) ) co wpływa na zwiększenie ryzyka depresji z zaburzeniami lękowymi, poczucie bezradności, poczucie wyczerpania i kłopotów z mobilizacją, stępienie poznawcze (mgła poznawcza)
Dodatkowo infekcja spowodowana wirusem SARS-Cov2 na Ośrodkowy Układ Nerwowy ma toksyczny wpływ (dotyczy to również innych wirusów).
Obecnie szacuje się iż do 6 m-cy po przechorowaniu covid-19 u 30% osób występuje zespół pocowidowy ze wzrostem zaburzeń depresyjno-lękowych a także spadkiem ogólnej odporności ze względu na wpływ stanu zapalnego ogólnoustrojowego na układ immunologiczny.
Wyniki badań pokazują iż osoby doświadczające silnego stresu i depresji nie leczone mają słabszą odpowiedź na szczepionki. Osoby chorujące na depresję są bardziej zagrożeni ryzykiem zachorowania na covid-19 (www.nice.org)

Jakie powinno być postępowanie w przypadku zaburzeń depresyjnych w pandemii?

1. wczesna diagnostyka zaburzeń depresyjno-lekowych i ocena roli współchorobowości (ocena stanu somatycznego i psychicznego łacznie)
2. wczesne podjęcie leczenia (ogranicza ryzyko powikłań i przewlekania się zarówno stanu zapalnego jak i zaburzeń nastroju)
3. optymalizacja leczenia (somatycznego – leczenie stanu zapalnego i jego skutków, farmakoterapia zaburzeń depresyjno-lekowych)

Centrum Zdrowia Psychicznego szpitala św. Łukasza w Tarnowie służy kompleksową pomocą diagnostyczną, poradnictwem i opieką psychiatryczno- psychologiczną na wszystkich poziomach:
1) oddziały stacjonarne psychiatryczne
2) Oddział Dzienny Psychiatryczny
3) Poradnia Zdrowia psychicznego
4) Poradnia Psychologiczna
5) Opieka środowiskowa Psychiatryczna
6) Punkt Zgłoszeniowo-Koordynacyjny (PZK)

Punkt Zgłoszeniowo-Koordynacyjny (gab nr 25 na parterze) – zgłosić się może każdy potrzebujący specjalistycznej pomocy od poniedziałku do piątku (grafik i kontakt telefoniczny pod nr 14 6315135 lub 690509758)